فدک

فدک در تصرف پیامبر خدا

شاید مسلمین خود را در فدک و درآمد آن شریک می‌دانستند و بعضی می‌گفتند فدک را به اسلام داده‌اند، نه به شخص رسول خدا! لذا خداوند برای جلوگیری از این احتمال این آیه را نازل فرمود که:
و ما افآء الله علی رسوله منهم فما او جفتم علیه من خیل و لا رکاب و لکن الله یسلط رسله علی من یشاء و الله علی کل شی‌ء قدیر ما افآء الله علی رسوله من اهل القری فلله و لرسوله و لذی القربی...)  سوره حشر
آنچه را که خداوند به پیامبرش بهره داده و شا مسلمین برای آن زحمتی نکشیده شمشیر و نیزه و تاخت و تازی به کار نبرده‌اید متعلق به رسول است و خداوند مسلط می‌فرماید رسولانش را بر هر کس بخواهد و خدا بر هر چیزی دانا است. و آنچه که خدا از اموال کافران دیار کافران دیار به رسول خود غنیمت داد متعلق به خدا و رسول و خویشاوندان رسول است...

از آیه استفاده می‌شود که «فی‌ء» یعنی غنیمت، که این غنیمت منحصر در آن نیست که فقط به وسیله چنگ بدست آورد؛ بلکه گاهی به سبب رعب و ترسی که خدا در دل دشمن قرار می‌دهد تسلیم می‌شود و یا مالی را به عنوان صلح در اختیار رسول می‌گذارد. پس غنیمتی که از طریق جنگ و یا زور به دست آید از آن تمامی مسلمین و آنچه با صلح باشد مخصوص خدا و رسول است.
قضیه‌ی فدک به طوری که ملاحظه می‌نمایید از این قرار است و عامه و خاصه اتفاق دارند که فدک با زور و به کار بردن سلاح و جنگ گرفته نشد؛ بلکه یهود به شرحی که گذشت از طریق صلح نصف فدک را به رسول خدا رد کردند. پس فدک ملک شخص رسول خدا است و احدی از مسلمین در آن حقی ندارد . بر اساس همین قاعده فقهی بود که پیامبر درآمد فدک را شخصا می‌گرفت و هر طوری که می‌خواست مصرف می‌فرمود و هیچگاه درآمد آن را در بیت‌المال نریخت و این روش ادامه داشت تا وقتی که از طرف خداوند متعال این آیه نازل گشت:
فأت ذالقربی حقه و المسکین و ابن السبیل ذلک خیر للذین یریدون وجه الله و اولئک هم المفلحون
رسول ما حق ذی‌القربی و مسکینان و در راه ماندگان را از این مال که در دست تست ادا کن که صله‌ی رحم و احسان به فقیران برای آنان که مشتاق لقای خداوند هستند بهترین کار است و همینان رستگاران عالمند.
جیرئیل نازل گشت و گفت از خویشان نزدیک، فاطمه است و معلوم است که رسول خدا یک فرزند بیشتر نداشت و فرزند هم از هر کس به انسان نزدیکتر است؛ ولی رسول خدا منتظر وحی بود تا بر اساس حکم خدا عمل کند و کسی نگوید رسول خدا به دخترش کمک کرده و حق دیگران را هم به او داده است. از این رو، رسول خدا فاطمه را خواست و فدک را به او واگذار کرد. حالا فلسفه‌ی این امر چه بود؟ آیا خداوند متعال در عوض اموالی که مادرش خدیجه در راه خدا داده است خواست به دختر خدیجه فدک را عطا کند تا جبران شود، چنانکه بعضی گفته‌اند ؟ یا برای آن بود که اصولا فاطمه محبوبه‌ی خدا بود، خداوند خواست این مال در اختیار او قرار گیرد؟ یا اینکه خدا می‌دانست بعد از رسول خدا حق اولاد پیامبرش غضب می‌شود، خواست اولاد فاطمه از نظر زندگی در سختی معیشت قرار نگیرند  ؟ خلاصه، هر چه بود فدک از این تاریخ در اختیار فاطمه علیهاالسلام قرار گرفت و ملک او شد و از دست رسول خدا، به حسب ظاهر خارج گردید و زهرای اطهر عمال خود را بر آن گماشت و در آمد فدک را هر سال می‌گرفت.
بعضی هم نوشته‌اند رسول خدا سندی در این موضوع نوشت و به زهرا داد و از این تاریخ تا روزی که رسول خدا از دنیا رفت سه سال طول کشید، یعنی مدت سه سال فدک ملک بلامنازع زهرای اطهر بود